Altuğ Karataş ile Sanayide Enerji Verimliliği Üzerine / Merak Edilen Sorular

Ekonomik ve sosyal kalkınmanın önemli girdilerden biri enerjidir. Bu yönüyle enerji bir toplumun yaşam standardının yükseltilmesinde önemli rol oynar. Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması da yine enerjiyle olasıdır. Enerjiyi üretmek kadar tüketmekte çok önemlidir. Tüketimde yapılan bir birim tasarrufun üretimde üç birime denk geldiğini düşünerek bu yazımızda sanayide enerji verimliliği konusunu ele almak istedim.

Bilindiği üzere verimlilik konuları mühendislerin uzmanlık alanına girer. Bende bu konuda en doğru bilgiyi alabileceğim insanlardan birisi olan VAT Enerji Genel Müdürü olan Altuğ Karataş beyden konu hakkında bilgi istedim. Beni tanıyanlar bilir zor beğenen birisiyim ve doğru nerede ise onu arar bulmaya çalışırım. Bu yazı ile kişileri doğru ve ticari olmayan şekilde bilgilendirmeyi amaçlamıştır. İşte görüşmemizden bölümler.

Dikkat yüksek oranda bilgilendirme içerir. Düşük IQ’lar için bu yazı önerilmez.

Bize biraz kendinizden ve firmanızdan bahseder misiniz? Bu uzmanlığa nasıl sahipsiniz? Bize bu bilgileri verirken ne büyüklükte bir yetkinliğiniz var?

Yıldız teknik üniversitesi makine mühendisliği enerji ana bilim dalından mezun olduktan sonra, 5 yıl basınçlı kaplar sektöründe yaklaşık 12 yıldır da enerji ve enerji verimliliği sektöründe hizmet vermekteyim. Ülkemizde ki enerji verimliliği çalışmalarına katkı yapmakta ve hem danışmanlık hem de sistem çözümleri ile sanayi kuruluşlarımızın enerji yoğunluğunu azaltmaktayız. Bugüne kadar gerçekleşen ve kazandırmaya devam eden projelerimizle ülke ekonomisine 100.000.000 USD nin üzerinde bir enerji tasarrufu sağlatmış durumdayız. VAT ENERJİ Enerji Bakanlığı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından Enerji Verimliliği Danışmanlık (EVD) Firması olarak yetkilendirilmiş olup, bakanlığımız tarafından yürütülen hibe , teşvik ve diğer destek programlarında yetkilendirilmiş kuruluş olarak sanayimize hizmet vermekte ayrıca geliştirdiği bir çok proje ve danışmanlık,enerji etüdleri ile ülkemizde ki enerji verimliliği çalışmalarına uzman kadrosu ile destek sağlamaktadır.

Hep bir verimlilik konusu, siz enerji verimliliğini nasıl tanımlarsınız?

Enerji verimliliği binalarda yaşam standardı ve hizmet kalitesinin, endüstriyel işletmelerde ise üretim kalitesi ve miktarının düşüşüne yol açmadan, birim hizmet veya ürün miktarı başına enerji tüketiminin azaltılmasıdır.

Yani iki ampulden birini söndürmek değildir. Tasarruf ile verimlilik kavramları karıştırılmaktadır. Enerji verimliliğinde amaç aynı işi daha az enerji ile yapmaktır.

Neden enerji verimliliği yapmalıyız?

Küreselleşme sonucu dünyada artan ticaret hacmi ve üretim imkânlarının gelişmesi, modernleşen toplumlarla birlikte enerji ihtiyacının artmasına neden olmaktadır. Ortaya çıkan enerji talep artışı ülkelerin tüketimlerini sorgulamaya ve ilk etapta enerjinin daha verimli kullanılması konusunda daha etkin çalışmaları gerekliliğini ortaya çıkartmıştır.

Ülkemizde her yıl ortalama %8 artan enerji talebi, cari açığımızın büyük bir kısmının enerjiden dolayı oluştuğu gerçeği ile birleşince, enerjinin daha verimli kullanılmasının ülke ekonomisi ve üreticilerin daha rekabetçi olmaları açısından bir zorunluluk olduğu anlaşılmıştır.

Dolayısı ile rekabet etmek istiyorsanız enerji tüketimlerinizi kaliteden ödün vermeden azaltmak zorundasınız. Bunun tek yolu enerji verimliliği çalışmalarını hayata geçirmektir.

Enerji verimliliği için kanuni zorunluluklar var mı?

Evet , Türkiye 26510 sayılı resmi gazetede 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu’nu yayınlamış ve Enerji Verimliliği politikasını hayata geçirmiştir.

Sanayi kuruluşları için Enerji Verimliliğinde kanuni bazı zorunlulukları sıralarsak;

Yılda 1000 TEP ( Ton Eşdeğer Petrol ) üzerinde enerji tüketen her firma;

• Kanunda belirtilmiş şekilde eğitim almış bir Enerji yöneticisi bulundurmak
• Enerji tüketimlerini ilgili Portal’a girerek her yıl bildirmek zorundadır.

Ayrıca 2023 ulusal enerji verimliliği eylem planı ile hayata geçecek olan 1000 TEP üzeri tesisler ISO 50001 Enerji yönetim sistemine geçmek zorunda olacaktır.

Yılda 5000 TEP üzerinde enerji tüketen sanayi kuruluşları 4 yılda enerji etüdü yapmak ya da yaptırmak ve bunu YEGM’e sunmak zorundadır.

Yılda 50000 TEP üzeri enerji tüketimi olan firmalar ise Enerji Yönetim birimi kurmak zorundadırlar.

Bu zorunluluklar ile ilgili ceza müeyyidesi var mıdır?

Belirtilen kanuni zorunlulukların yerine getirilmemesi durumunda aşağıda belirtilen Enerji verimliliği kanunu idari para cezaları devreye girer.

Sanayide enerji verimliliği potansiyeli nedir?

Ülkemizde sanayi kuruluşlarının verimlilik ortalaması %60’lar civarındadır. Isıtma, soğutma, basınçlı hava , elektrik vs gibi kollarda sektörlere göre farklı verimlilik potansiyelleri bulunmaktadır.

2023 enerji verimliliği eylem planına göre %12 enerji verimliliği hedefi koyulmuş ve bu hedefe yaklaşık 11 Milyar USD yatırım ile ulaşılabileceği öngörülmüştür. Bu yatırımlar yapıldığı takdirde ülke ekonomisine 2033 yılına kadar yaklaşık 30 Milyar USD fayda sağlanacağı beklenmektedir.

Endüstriyel tesislerde özellikle basınçlı hava sistemleri , Buhar ve ısıtma sistemleri , yakma sistemleri ve fırınlar, soğutma sistemleri , Elektrik motorları yüksek verimlilik potansiyeli barındıran ana enerji tüketim noktalarıdır. Türkiye ortalaması olarak sektöre göre değişmekle birlikte sanayi tesislerinde %20 enerji verimliliği potansiyeli olduğunu söyleyebiliriz. Firmalar enerji maliyetlerine göre bu oranın ne kadarlık bir azalmaya tekabül edebileceğini öngörebilirler.

Sanayide enerji verimliliği fırsatları nelerdir?

Sanayide enerji üretim ve tüketim noktalarında bir çok enerji verimliliği fırsatı bulunmaktadır. Burada sadece önemli bazı başlıkları verirsem ;

Basınçlı hava sistemlerinde ;

• Hava kaçaklarının önlenmesi
• Kompresörlerin atık ısılarının değerlendirilmesi
• Verimsiz kompresörlerin verimlerinin hesaplanarak verimlileri ile değiştirilmesi

Buhar sistemlerinde;

• Kazan atık ısılarının ekonomizer ve reküperatör ile geri kazanılması
• Yüzey ve blöf kayıplarının önlenmesi
• Yanma kayıplarının azaltılması
• Kazan otomasyonu ile atılan fazla enerjinin geri kazanılması
• Kondens ve flaş buhar kayıplarının önlenmesi

Yakma ve fırın sistemleri;

• Eksik ve yanlış yanmanın düzeltilmesi ile daha az yakıt tüketilmesi
• Yüzey ve baca kayıplarının önlenmesi

Soğutma sistemlerinde;

• Verimsiz soğutma sistemlerinin verimi tespit edilerek yüksek verimli sistemler ile en az %50 tasarruf

Pompa sistemlerinde;

• Yanlış pompa seçimlerindeki verim kayıplarının önlenmesi
• Yüksek verimli pompalara geçiş

Elektrik motorlarında;

• Yüksek verimlilik sınıfındaki elektrik motorları ile değişim
• Hız sürücü uygulaması ile %50’nin üzerinde tasarruf

Aydınlatma sistemlerinde;

• Yüksek verimli aydınlatma sistemleri ile değişim
• Yanlış aydınlatma ile harcanan fazla enerjinin azaltılması

Şeklinde ana başlıklar halinde sıralayabiliriz.

Sanayide enerji verimliliği yatırımları için teşvik ve hibeler var mı?

Türkiye 5627 sayılı enerji verimliliği kanununun çıkması ile birlikte Enerji verimliliğini teşvik için bir çok hibe destek ve yatırım teşviklerini devreye sokmuştur. Bunları sıralarsak;

• VAP(Verimlilik Artırıcı Proje) projeleri ile 1.000.000 TL ‘ye kadar olan enerji verimliliği projelerine %30 hibe destek
• Gönüllü anlaşmalar ile enerji yoğunluğunun %20 azaltılmasına %30 hibe destek
• KOSGEB Enerji verimliliği eğitim ve proje destekleri
• 5.Bölge Yatırım desteği ile enerji verimliliği projelerine 5.bölge desteklerinin uygulanması

Olarak sıralayabiliriz. Bunun yanında TSKB, TKB ve bir çok bankaların enerji verimliliği kredi destek programları ile TURSEFF destekleri de sanayicilerimizin dikkatinden kaçmamalıdır.

Enerji verimliliği yatırımları (EPS) Enerji performans sözleşmeleri ile bedelsiz yapılabilir mi?

Enerji Performans Sözleşmeleri ile, enerji verimliliği projeleri kapsamında elde edilen tasarruf miktarlarına bağlı olarak, verimlilik artırıcı projelere kaynak oluşturularak proje sağlanacak enerji tasarrufu ile kendisini finanse etmektedir.. EPC finans modelinde projede oluşabilecek ve tasarruf miktarlarını etkileyecek tüm riskler Enerji Verimlilik Danışmanlık firmasına ait olup, müşterilere performansa dayalı ödeme planı çıkartılmaktadır. Böylece sistem tasarrufu ile kendisini ödemektedir. Bizler VAT ENERJİ olarak son yıllarda bir çok sanayi kuruluşunda bu modelle bir çok projeyi hayata geçirdik. Yatırımcı hem cebinden para çıkartmadı hem de enerji verimliliği projesi ile tasarruf sağladı.

Sanayicilere enerji verimliliği konusunda tavsiyeleriniz nedir?

Önce enerji verimliliği konusunda çalışma kararı almak ve bunu tüm kuruluşta bir farkındalık haline getirmek gerekir. Bunun için eğitimler ile bu farkındalık oluşturulabilir. Üst yönetimin bu konuda kesin kararlılığı ile birlikte ;

• Yüksek Motivasyon
• Gönül Vermek
• Ölçmek
• Analiz etmek
• Yorumlamak
• Harekete geçmek

Olarak aksiyonları sıralayabiliriz.